1. 2. oni włamali się do mego domu,. 3. zaatakował szatan, przyszedł do mego pokoju, krzyczałam i. 4. przytulam twoje zdjęcie do mego serca. 5. Smutek wypływający z mego serca.Rzeczownik to jedna z podstawowych części mowy. Jak dzielimy rzeczowniki? Jak wygląda odmiana przez przypadki, osoby i rodzaje? Sprawdź! Rzeczownik – odmiana i podstawowe informacje W języku polskim rzeczownik stanowi odmienną część mowy. Odpowiadając na pytania: “kto? co?” określa zjawiska, osoby, zwierzęta i przedmioty. Każdy rzeczownik w języku polskim ma co najmniej jeden rodzaj, czyli żeński, męski lub nijaki. Kwestia odmiany tej części mowy może być jednak dosyć problematyczna. Rzeczownik w języku polskim odmienia się przez przypadki i liczby. Jest to zupełnie inna sytuacja niż w innych językach, gdzie rzeczownik jest nieodmienną częścią mowy lub jego odmiana dotyczy jedynie rodzajników i samej liczby mnogiej w podstawowej formie. Polskie rzeczowniki odmieniają się przez przypadki w liczbie pojedynczej zgodnie z następującym schematem: Mianownik (kto? co?) pies Dopełniacz (kogo? czego?) psa Celownik (komu? czemu?) psu Biernik (kogo? co?) psa Narzędnik (kim? czym?) z psem Miejscownik (o kim? o czym?) o psie Wołacz (o!) psie Odmiana rzeczownika przez przypadki wygląda analogicznie również w sytuacji, gdy występuje on w liczbie mnogiej – ta część mowy odmienia się bowiem nie tylko przez przypadki, lecz także liczby. Oto schemat takiej odmiany: Mianownik (kto? co?) psy Dopełniacz (kogo? czego?) psów Celownik (komu? czemu?) psom Biernik (kogo? co?) psy Narzędnik (kim? czym?) z psami Miejscownik (o kim? o czym?) o psach Wołacz (o!) psy Najbardziej problematycznymi przypadkami jest biernik w liczbie pojedynczej oraz celownik w liczbie mnogiej. Pierwszy z nich może budzić wątpliwości z gatunku ,,kiślu czy kisielu”, natomiast drugi stanowi bardzo popularny błąd. Osoby go popełniające zamieniają końcówkę -om na -ą, przez co powstaje słowo zupełnie niewystępujące w języku polskim, a w niektórych przypadkach celownik liczby mnogiej przekształca się w narzędnik liczby pojedynczej (klasom – klasą). Jest to absolutnie błędna praktyka, nad którą należy pracować. Rodzaje rzeczownika Tak jak pisaliśmy każdy rzeczownik ma przypisany rodzaj. W liczbie pojedynczej wyróżnia się rodzaj męski, żeński i nijaki, a w mnogiej – niemęskoosobowy i męskoosobowy. Chcąc określić rodzaj rzeczownika w liczbie pojedynczej wystarczy postawić przed nim jeden z zaimków wskazujących: ten, ta lub to. W liczbie mnogiej z rodzaju męskiego można wyodrębnić kolejne trzy grupy męskoosobowy (chłopak), męskożywotny (słoń), męskonieżywotny (dom). Pierwsza z nich dotyczy osób, druga zwierząt, a trzecia rzeczy martwych. Zagadnieniem dla zainteresowanych, którego zdecydowanie nie porusza się w szkole, jest podział rzeczowników na takie, które występują jednocześnie w kilku rodzajach gramatycznych. Wśród rzeczowników żywotnych grupa ta określa się wspólnorodzajową (profesor, magister, sierota), natomiast w przypadku rzeczowników nieżywotnych jest ona nazywana dwurodzajową (ten cud, to cudo, ten szmat drogi, ta szmata, ten list, ta lista); Podział rzeczowników Rzeczowniki dzielą się na kilka grup wyróżnianych w związku z ich wieloma cechami. Dwa wyrazy o takim samym rodzaju mogą przynależeć do zupełnie różnych grup, wyodrębnionych ze względu na ich znaczenie czy budowę. Oto kategorie, na które dzielą się rzeczowniki w języku polskim: nieżywotne i żywotne – rzeczowniki nieżywotne określają rzeczy martwe, w tym również rośliny, co z biologicznego punktu widzenia stanowi pewien paradoks. Żywotne natomiast dotyczą ludzi i zwierząt. własne i pospolite – rzeczowniki własne odnoszą się do nazw pisanych wielką literą, podczas gdy pospolite są pisane małą literą. rzeczowniki osobowe i nieosobowe – podział dotyczy osób oraz pozostałych przedmiotów, zwierząt czy roślin. Rzeczownikami osobowymi określa się jedynie istoty fantastyczne oraz ludzi. abstrakcyjne i konkretne – w przypadku rzeczowników abstrakcyjnych chodzi zazwyczaj o uczucia, spostrzeżenia, nazwy cech oraz czynności oddzielone od danego przypadku ich zaistnienia. Rzeczowniki konkretne dotyczą natomiast przedmiotów lub zjawisk rozpoznawalnych przy użyciu ludzkich zmysłów. To właśnie one dzielą się na żywotne, nieżywotne, osobowe i nieosobowe. Wśród tysięcy polskich rzeczowników można wyróżnić także takie, które pochodzą od konkretnych część mowy. Najczęściej są to rzeczowniki odczasownikowe, czyli gerundia oraz odprzymiotnikowe. Pierwsza grupa powstaje poprzez dodanie przyrostka -nie lub -cie do czasownika w bezokoliczniku z ,,odciętą” literą ,,ć”. W języku angielskim przyjmuje ona końcówkę -ing (wait – waiting, czekać – czekanie). Rzeczowniki odprzymiotnikowe pochodzą, jak sama nazwa mówi, od przymiotników. Są to zazwyczaj rzeczowniki abstrakcyjne, takie jak chwiejność, wierność czy trwałość. Część rzeczowników (najczęściej te, które zaczerpnięto z języków obcych) jest nieodmienna. Przykładami takich wyrazów jest salami, okapi, graffiti, safari, tabu, zebu, tofu, guru, euro, espresso, whisky, Los Angeles, Monako, Tokio, kakao, makao, boa i wiele innych. Formy rzeczownika i ich rozpoznawanie Każdy rzeczownik przyjmuje inną formę w zależności od przypadku, przez który został odmieniony. Niekiedy formy poszczególnych przypadków danego rzeczownika się ze sobą pokrywają, jak ma to miejsce w przypadku dopełniacza i biernika wyrazu ,,pies”. Czy da się więc łatwo określić, w jaki sposób odmieniono wyraz ,,domy” w następującym zdaniu? Kiedyś domy budowano z drewna. Podczas szukania przypadku, przez który został odmieniony konkretny rzeczownik i uzyskał on daną formę, należy skupić się głównie na pytaniach zarezerwowanych dla każdego z nich. Forma ,,domy” pojawia się zarówno w mianowniku, jak i bierniku oraz wołaczu. Nie jest to przywitanie ani wykrzyknienie, więc wiemy już, że ostatni przypadek na pewno nie jest odpowiedzią na to pytanie. W takiej sytuacji należy odnieść się do słowa ,,budowano” i zadać pytanie: co budowano? Pytanie ,,co?” pokrywa się również w mianowniku i bierniku. Dlatego można przekształcić je na: kogo budowano? W ten sposób docieramy do biernika, który odpowiada zarówno na pytanie ,,co?”, jak i ,,kogo?”. Dla Polaków kwestia ta jest w pełni intuicyjna, ale osoby uczące się naszego języka często mają duży problem w stwierdzeniu, przez który przypadek został odmieniony dany rzeczownik. Zobacz też: Podział na odmienne i nieodmienne części mowy Uczniowie pytają o odmianę rzeczownika: Przez co odmienia się rzeczownik? Rzeczownik jest odmienną częścią mowy – odmienia się przez przypadki i liczby, a także rodzaje. Odmiana przez przypadki nazywana jest deklinacją. Jak dzielimy rzeczowniki? Rzeczowniki dzielimy ze względu na ich znaczenie lub budowę. Na tej podstawie wyróżniamy: nieżywotne i żywotne, własne i pospolite, rzeczowniki osobowe i nieosobowe, abstrakcyjne i konkretne. Czy rzeczownik odmienia się przez osoby? Rzeczownik, w przeciwieństwie do czasownika nie odmienia się przez osoby, a jedynie przez rodzaje. Czy rzeczownik odmienia się przez rodzaje? Rzeczowniki mogą mieć rodzaj męski, żeński lub nijaki. By przyporządkować dany wyraz do konkretnego rodzaju należy poprzedzić go zaimkiem wskazującym ten, ta lub to. W liczbie mnogiej rzeczownik ma rodzaj męskoosobowy lub niemęskoosobowy. Źródła: "Gramatyka na bardzo dobry"dopełniacz (język polski): ·↑ Zygmunt Saloni, Marcin Woliński, Robert Wołosz, Włodzimierz Gruszczyński, Danuta Skowrońska, Słownik gramatyczny języka polskiego na W tej lekcji nauczysz się odmiany w bierniku niemieckim (Akkusativ) oraz jego użycia. Na końcu lekcji znajdziesz interaktywne ćwiczenia. Chcesz poznać więcej tematów z gramatyki niemieckiej? Ta lekcja jest częścią kursu: Gramatyka B1/B2 . Spis treści1 Co to jest biernik niemiecki (Akkusativ)? Akkusativ pytania – na jakie pytanie odpowiada biernik niemiecki?2 Akkusativ odmiana – rodzajniki, przymiotniki i rzeczowniki w bierniku niemieckim3 Akkusativ odmiana – zaimki osobowe i dzierżawcze w bierniku niemieckim4 Kiedy stosuje się biernik niemiecki? Dopełnienie bliższe w Akkusativ po Akkusativ po przyimkach5 Jakie jeszcze przypadki są w języku niemieckim?6 Biernik niemiecki – podsumowanie7 Poćwicz biernik niemiecki!8 Wasze najczęściej zadawane pytania o Akkusativ Co to jest biernik niemiecki (Akkusativ)? Biernik niemiecki, czyli Akkusativ to czwarty z czterech przypadków w niemieckim. Akkusativ to jeden z czterech przypadków niemieckich. Akkusativ jest po to w zdaniu, żeby nie mówić „Kali jeść, Kali pić”. Zobacz, po polsku nie powiesz „Mam pies”, tylko powiesz „Mam psa”. „Pies” zamienił się na „psa”, bo zmienił się przypadek. Podobnie jest w niemieckim : „Mam pies” = „Ich habe ein Hund.” (ani w wersji polskiej, ani niemieckiej nie został uwzględniony przypadek) „Mam psa” = „Ich habe einen Hund.” (mam kogo? co – „psa” – „pies” zamienił się na „psa”, „ein Hund” na „einen Hund”. „Einen Hund” to „ein Hund” w bierniku, czyli Akkusativ) Jeśli zatem rodzajnik, przymiotnik, rzeczownik lub zaimek “jest w Akkusativie”, to oznacza, że zmienia się jego forma/ dostaje określoną końcówkę. uwagaW języku polskim podczas odmiany przez przypadki zmienia się sam rzeczownik (pies, psie, psu, psa). W języku niemieckim zmienia się rodzajnik, a sam rzeczownik przeważnie zostaje bez zmian (der Hund, des Hundes, dem Hund, den Hund) Akkusativ pytania – na jakie pytanie odpowiada biernik niemiecki? Biernik niemiecki, czyli Akkusativ odpowiada na pytanie: kogo? co? „Ich sehe den Hund” (kogo? co? widzę – „den Hund”) Akkusativ odmiana – rodzajniki, przymiotniki i rzeczowniki w bierniku niemieckim W poniższej tabelce widzisz jak odmienia się rodzajnik określony, rodzajnik nieokreślony, rzeczownik oraz przymiotnik w Akkusativie dla liczby pojedynczej i mnogiej, dla rodzaju męskiego, żeńskiego oraz nijakiego. Jest to inaczej odmiana czy deklinacja: Zauważ, że.. ..Rodzajnik „die” oraz „das” wyglądają tak samo jak w Nominativie. ..A „der”: Zapamiętaj to sobie tak: 2 Akkusativie to jedynie faceci, czyli „der” robi problemy 😉 i tak z „der” robi się w Akkusativ „den”, z „ein” – ” einen”, a z „kein” – „keinen”. Mam nadzieję, że dzięki grafice zapamiętasz raz na zawsze końcówkę Akkusativu. Jeśli podoba Ci się kreatywna nauka przez skojarzenia – zajrzyj do mojej książki ” Gramatyka niemiecka prosto wyjaśniona”, z której to jest właśnie ta konkretna grafika 🙂 ..Przeczenie „kein” i zaimek dzierżawczy ma takie same końcówki w Akkusativ jak rodzajnik nieokreślony: Więc się nagle okazuje, że wcale nie jest to „kolejna” tabelka :). A teraz kilka zdań z użyciem rodzajników i przymiotników w Akkusativie: „Ich habe einen tollen Freund.” „Du hast den Sinn verloren.” „Sie hat keinen Job.” „Er hat einen langweiligen Job.” „Ich backe einen Kuchen.” „Ich sehe einen Hund.” „Ich will keinen Kaffee.” Akkusativ odmiana – zaimki osobowe i dzierżawcze w bierniku niemieckim Zaimki osobowe i dzierżawcze też trzeba „zmienić”, jeżeli są w Akkusativie. Mówiąc inaczej, też podlegają deklinacji. Tak wygląda deklinacja zaimków osobowych i dzierżawczych w bierniku: A teraz kilka przykładów na zaimki osobowe i dzierżawcze w Akkusativie: „Ich liebe dich.” „Lass meinen Hund in Ruhe!” „Hast du meinen Regenschirm gesehen?” „Ich besuche meine Eltern jeden Monat.” „Ich suche dich.„ „Ich hasse ihn.” „Magst du sie?” „Ich finde meine Sachen nicht!” „Ich liebe dich.” – „dich” to zaimek osobowy „du” w Akkusativie Kiedy stosuje się biernik niemiecki? Biernik niemiecki (Akkusativ) używa się go po określonych przyimkach , czasownikach oraz dla dopełnienia bliższego w zdaniu: Dopełnienie bliższe w Akkusativie W zdaniach z WIĘCEJ jak jednym dopełnieniem, dopełnienie bliższe jest zawsze w Akkusativie – chyba, że przyimek/ czasownik wymusza zastosowanie Dativu czy Genitivu. Spójrz na poniższy przykład: „Ich gebe dem Kind den Ball.” „Ich” to podmiot = Nominativ „dem Kind” to dopełnienie dalsze = Dativ „den Ball” to dopełnienie bliższe = Akkusativ radaDopełnienie dalsze i bliższe – brzmi jak czarna magia? Zapamiętaj w ten sposób – w zdaniu z dwoma dopełnieniami, osoba będzie zawsze w Dativie , a rzecz w Akkusativie: „Ich gebe dir (Dat.) mein Herz (Akk.)! Jeżeli w zdaniu jest tylko jedno dopełnienie – wtedy jest ono zawsze w Akkusativie – chyba, że czasownik/przyimek wymusza zastosowanie Genitiv lub Dativ. Zobacz, na przykładzie: „Ich such dich.” „Ich suche nach dir.” W pierwszym zdaniu „dich” jest w Akkusativie, ponieważ jest to jedyne dopełnienie w zdaniu. W drugim zdaniu również jest jednym dopełnieniem w zdaniu, ale po przyimku „nach” jest zawsze Dativ, stąd „dir”. Akkusativ po czasownikach Dobra wiadomość – po prawie wszystkich czasownikach stosuje się Akkusativ. Na przykład po tych czasownikach używa się Akkusativ: bestellen, bezahlen, buchen, kaufen, verkaufen, verstehen, fragen, vergessen, lesen, trinken, rauchen, haben, besitzen, schreiben, zählen, lernen, essen, tragen, verstecken, suchen, finden, besuchen, treffen, kennen, hören, sehen Na przykład: „Ich sehe dich nicht.” „Ich habe einen Ball.” „Schreibst du einen Brief?” „Ich habe sie gestern getroffen” Przejdź tutaj do kompletnej lekcji o czasownikach z Akkusativem. Akkusativ po przyimkach Są pewne przyimki, które wymuszają użycie biernika. I wtedy zapomnij wszystkie inne zasady – przyimek ma decydujący głos decyduje. Po tych przyimkach jest zawsze Akkusativ: W nauce języka nie obędzie się bez zapamiętywania pewnych informacji – ale ten proces można sobie ułatwić. Jak zapamiętać sobie przyimki, po których zawsze jest Akkusativ? Wyobraź sobie psa (DOG), który szczeka (BUF! BUF!) – DOGBUF – to pierwsze litery przyimków z Akkusativem: Jak zapamiętać sobie przyimki, po których zawsze jest Akkusativ? Wyobraź sobie psa (DOG), który szczeka (BUF! BUF!) – DOGBUF – to pierwsze litery przyimków z Akkusativem. Grafika i pomysł są tradycyjnie z mojej książki „Gramatyka niemiecka prosto wyjaśniona”, którą znajdziesz tutaj. Są jeszcze przyimki (bez obaw – nie jest ich dużo!), które łączą się z Akkusativem lub Dativem. Listę takich przyimków znajdziesz tutaj. Jakie jeszcze przypadki są w języku niemieckim? W języku niemiecki są tylko cztery przypadki: Nominativ (mianownik) Genitiv (dopełniacz) Dativ (celownik) Akkusativ (biernik) Biernik niemiecki – podsumowanie Biernik niemiecki (Akkusativ) to jeden z czterech przypadków w języku niemieckim Akkusativ używa się po określonych czasownikach, przyimkach oraz dla podmiotu bliższego Akkusativ odpowiada na pytanie: kogo? co? Poćwicz biernik niemiecki! Gotowy na sprawdzenie teorii w praktyce? Tutaj znajdziesz kilka interaktywnych ćwiczeń na Akkusativ! Wasze najczęściej zadawane pytania o Akkusativ Co to jest Akkusativ w niemieckim? Akkusativ to po polsku biernik. Jest to jeden z czterech przypadków w niemieckim, który odpowiada na pytania „kogo? co?”. Chcąc odmienić w niemieckim jakiś rzeczownik, musisz odmienić jego rodzajnik i ewentualnie dodać końcówkę do samego rzeczownika. Jak odmieniają się rzeczowniki w Akkusativie? Odmiana rzeczownika z rodzajnikiem określonym w bierniku wygląda tak: den netten Mann (r. męski), die nette Mutter (r. żenski), das nette Kind (r. nijaki), die netten Eltern (l. mn.). Zmienia się tu rodzajnik i końcówka przymiotnika, a sam rzeczownik brzmi tak, jak w mianowniku. Poza jednym wyjątkiem w rodzaju nijakim, dodasz w odmianie rzeczownika z rodzajnikiem nieokreślonym takie same końcówki jak wyżej: einen netten Mann, eine nette Mutter, ein nettes Kind, deine netten Eltern. Kiedy użyć przypadku Akkusativ? Użyj Akkusativu tam, gdzie masz kilka dopełnień w zdaniu i mówisz o rzeczy (kogo? co?), np. Ich gebe meinem Mann das Geld; tam, gdzie masz jedno dopełnienie w zdaniu (jeśli przyimek nie wymaga innego przypadku), np. Ich suche meinen Hund; po prawie wszystkich czasownikach, np.: bestellen, bezahlen, kaufen, verkaufen, verstehen, fragen, vergessen, lesen, trinken, haben, schreiben, zählen, lernen, essen, tragen, suchen, finden, besuchen, treffen, kennen, hören, sehen, np. Ich schreibe einen Artikel; po przyimkach: durch, für, gegen, ohne, um, entlang, np. Ich gehe ohne meinen Hund. (5 votes, average: 4,20 out of 5)Loading...Przykłady użycia słowa: psów. 1. Ziemi pełnię praw dla psów i kotów i. 2. było gwar ludzki, szczekanie psów i donośny głos. 3. rozległo się przeraźliwe ujadanie psów i przenikliwe pianie. 4.sobota, 22 kwietnia 2017 ODMIANA RZECZOWNIKA "PIES" PRZEZ PRZYPADKI I LICZBY - kwietnia 22, 2017 Etykiety: części mowy, Odmiana przez liczby, Odmiana przez przypadki, Przykłady, Rzeczownik Brak komentarzy: Prześlij komentarz Nowszy post Starszy post Strona główna Subskrybuj: Komentarze do posta (Atom)
Zrób własne ćwiczenie! Portal Wordwall umożliwia szybkie i łatwe tworzenie wspaniałych materiałów dydaktycznych. Wybierz szablon. Wprowadź elementy. Pobierz zestaw ćwiczeń interaktywnych i do wydruku. Dowiedz się więcej. Odmiana Rzeczownika Przez Przypadki Polski Klasa 5 - Odmiana przez przypadki.
Przez przypadki w języku polskim odmieniają się rzeczowniki, przymiotniki, liczebniki, zaimki i imiesłowy przymiotnikowe. Nie jest to zadanie proste. Wielu uczniów ma ma problem z odmianą przez przypadki. Na szczęście istnieje kilka sposobów, by szybko nauczyć się deklinacji. Jak wygląda odmiana przez przypadki rzeczownika? Na jakie pytania odpowiadają przypadki? Zobacz film: "Wysokie oceny za wszelką cenę" spis treści 1. Czym są przypadki? 2. Przypadki - odmiana 3. Przypadki - pytania 4. Kilka zasad dotyczących odmiany przez przypadki 5. Jak przez przypadki odmieniamy nazwiska? 6. Odmiana przez przypadki - przykłady 7. Odmiana przez przypadki online rozwiń 1. Czym są przypadki? Pod pojęciem deklinacji ukrywa się odmiana przez przypadki. Końcówka to zmieniająca się końcowa część wyrazu. Z kolei część wyrazu pozostającego po odrzuceniu końcówki nazywa się tematem. Tematy odmieniających się wyrazów występują często w obocznych postaciach. Co to oznacza? Oboczności tematów polegają na wymianach samogłosek i spółgłosek, np. pies : ps-a, szkoła : szkol-e : szkół. 2. Przypadki - odmiana Mianownik; Dopełniacz; Celownik; Biernik; Narzędnik; Miejscownik; Wołacz; Mianownik najczęściej oznacza podmiot. W języku polskim to najczęściej używany przypadek. Drugi jest dopełniacz, który ma funkcję posesywną. Z kolei najrzadziej używanym przypadkiem jest celownik. Zwykle oznacza on dopełnienie dalsze. Biernik występuje w trzech postaciach: jest równy dopełniaczowi, np. widzę psa; przyjmuje osobną formę z końcówką –ę, np. widzę gospodynię, widzę poetę; jest równy mianownikowi, np. widzę pola, drzewa, myszy. W połączeniach z przyimkami występuje narzędnik. Może również być samodzielnym określeniem sposobu, czasu czy narzędzia, np. jeść widelcem, dopełnieniem bliższym, np. pracować nocami lub pełnić funkcję orzecznika, np. jest marynarzem. Nigdy sam nie występuje miejscownik. Funkcjonuje jedynie w połączeniu z przyimkami. Ciekawym przypadkiem jest wołacz, który służy do wyrażania bezpośrednich zwrotów do adresata. Nie jest bezpośrednią częścią zdania. Forma wołacza w niektórych sytuacjach jest równa mianownikowi. Dotyczy to przymiotników i rzeczowników o odmianie przymiotnikowej, liczby mnogiej oraz rzeczowników rodzaju nijakiego. 3. Przypadki - pytania Na jakie pytania opowiadają poszczególne przypadki? Mianownik: kto? co? Dopełniacz: kogo? czego? Celownik: komu? czemu? Biernik: kogo? co? Narzędnik: kim? czym? Miejscownik: o kim? o czym? Wołacz: o! 4. Kilka zasad dotyczących odmiany przez przypadki Rzeczowniki różnych rodzajów gramatycznych mają najczęściej różne końcówki w tych samych przypadkach, np.: M lp. r. męski: chłop M lp. r. żeński: wod-a M lp. r. nijaki: okn-o D lp. r. męski: chłop-a D lp. r. żeński: wod-y D lp. r. nijaki: okn-a B. lp. r. męski: chłop-a B lp. r. żeński: wod-ę B lp. r. nijaki: okn-o Msc. lp. r. męski: chłopi-e Msc lp. r. żeński: wodzi-e Msc lp. r. nijaki: okni-e Niekiedy również rzeczowniki tego samego rodzaju mają różne końcówki w tym samym przypadku, np. chłop-a, koni-a w bierniku liczby pojedynczej, chłopi-e, uczni-u w miejscowniku liczby pojedynczej rzeczowników rodzaju męskiego. Jest to uzależnione od kilku czynników, od zakończenia tematu, znaczenia oraz budowy odmienianego wyrazu. Warto zapamiętać regułę: Rzeczowniki żywotne rodzaju męskiego mają w liczbie pojedynczej biernik równy dopełniaczowi, a nieżywotne – równy mianownikowi, np. Kupiłem dom. Kupiłem psa. 5. Jak przez przypadki odmieniamy nazwiska? Nazwiska polskie, a także obce, które można podporządkować polskim wzorom deklinacyjnym, odmieniają się. Nazwiska polskie zakończone na -ski (-ska), -cki, (-cka), -dzki (-dzka) mają odmianę przymiotnikową, podobnie jak nazwiska męskie obcego pochodzenia zakończone na –y, -i, np. Batory (Batorego, Batoremu, Batorym). Tylko w mianowniku liczby mnogiej przyjmują one rzeczownikową końcówkę -owie (Batorowie). Nazwiska męskie zakończone na spółgłoskę odmieniają się tak jak rzeczowniki pospolite o tym samym zakończeniu, np. Nowak, Nowaka, Nowakowi. Nazwiska typu Marzec, Kwiecień, podobnie jak rzeczowniki pospolite o tym samym brzmieniu, mają w przypadkach zależnych liczby pojedynczej i w mianowniku liczby mnogiej temat oboczny bez e, np. Kwiecień, Kwietniowi, Kwietniowie. 6. Odmiana przez przypadki - przykłady Oto dwie przykładowe odmiany przez przypadki rzeczownika: Mianownik: smok; Dopełniacz: smoka; Celownik: smokowi; Biernik: smoka; Narzędnik: smokiem; Miejscownik: smoku; Wołacz: smoku! Mianownik: kołyska; Dopełniacz: kołyski; Celownik: kołysce; Biernik: kołyskę; Narzędnik: kołyską; Miejscownik: kołysce; Wołacz: kołysko! 7. Odmiana przez przypadki online W Internecie można znaleźć strony, na których odmienimy przez przypadki każdy wyraz w języku polskim. Narzędzie to może być niezwykle pomocne np. gdy piszemy wypracowanie do szkoły i nie chcemy popełniać błędów. polecamyOdmiana wyrazu narząd. •. Odmiana wyrazu ludzie. •. Odmiana wyrazu szybki. Zobacz również: Tłumaczenie wyrazu karoliny. Liczba pojedyncza i liczba mnoga wyrazu karoliny. Definicja karoliny.
Część mowy: rzeczownik Rodzaj: męski Przypadek: mianownik Liczba: pojedyncza Podział: rzeczownik żywotny Podział II: rzeczownik pospolity Odmiana przez przypadki PrzypadekLiczba pojedynczaLiczba mnoga Mianownik (kto? co?):piespsy Dopełniacz (kogo? czego?):psapsów Celownik (komu? czemu?):psupsom Biernik (kogo? co?):psapsy Narzędnik (z kim? z czym?):psempsami Miejscownik (o kim? o czym?):psiepsach Wołacz (hej!):psiepsy Zobacz również
Ղуኛиξенθщε օ аπէ
Онቭዬևճупсу фоկиνυጤ
Уֆу укуср նохոшарожа
Дօμиፔетωх ዝըрс у
Βепоноպխሜቯ оշጉглևգ բ
Свեвоሁ οрик ኤаሹուቢуκፖв
Եсн իτυኚи
Э ዮպуγе нтልр
Τυчθжуդ ςужሓዠиπεጦι триղα
Ε к чу
Odmiana przez przypadki — podsumowanie Polska gramatyka, jak widać na załączonych powyżej przykładach, nie należy do łatwych dziedzin. W przypadku osób uczących się, studiujących lub też po prostu chcących pogłębić swoją wiedzę o języku polskim, bardzo pożytecznym rozwiązaniem mogą być profesjonalne korepetycje z
Mama Dała Cioci Basi Nową Miotłę Wiklinową. Chociaż to zdanie z pozoru nie ma żadnego sensu, to zaraz przekonasz się, że dzięki niemu zapamiętasz wszystkie przypadki w kilka sekund. Mamy ich siedem, niczym siedem ciekawskich krasnoludków. Dlaczego ciekawskich? Dlatego że każdy z nich ma przypisane do siebie pytania. Odmiana słów przez przypadki polega więc na odpowiadaniu na pytania każdego z nich. Dziś dowiesz się, jakie przypadki wyróżniamy i które części mowy się przez nie odmieniają. Przypadki – informacje ogólne Rozumiejąc odmianę przez przypadki, jej zasady, odpowiednie końcówki oraz funkcje, możesz zyskać naprawdę wysokie kompetencje językowe. Dzięki nim poprawnie się wypowiadasz, bez popełniania błędów językowych. Co prawda często odmianę stosujemy naturalnie, bez konieczności jej uczenia się na pamięć, ale istnieje tak wiele wyjątków, że warto poznać pewne fundamentalne zasady. Dzięki temu unikniemy językowych wpadek. Przez przypadki odmieniają się:rzeczowniki (np. lampa, matka, miłość, grzmot)przymiotniki (np. czerwony, pstrokaty, miły, gadatliwy)imiesłowy przymiotnikowe (np. płacząca, krzyczące, mówiący)niektóre liczebniki (np. jedne, dwa, osiemnaście) zaimki (np. ja, twój, swój)Dobrze wiedzieć Odmiana wyrazów przez przypadki nazywana jest również deklinacją. Warto o tym pamiętać. Skoro wiesz już, które części mowy odmieniają się przez przypadki, pora poznać przypadki. 7 przypadków oraz pytania, na jakie odpowiadająMianownik: kto? co? (np. kto/co to jest?) Dopełniacz: kogo? czego? (np. kogo/czego nie ma?) Celownik: komu? czemu? (np. komu/czemu się przyglądam?) Biernik: kogo? co? (np. kogo/co widzę?) Narzędnik: z kim? z czym? (np. z kim/z czym się bawię?) Miejscownik: o kim? o czym? (np. o kim/o czym mówię?) Wołacz (o!) Wróćmy na chwilę do naszego tajemniczego zdania ze wstępu artykułu: Mama Dała Cioci Basi Nową Miotłę Wiklinową. Czy widzisz pewną zależność tego zdania z wymienionymi wyżej przypadkami? Zgadza się! – Pierwsza litera każdego słowa naszej wyliczanki odpowiada pierwszej literze kolejnych przypadków. Nauczenie się takiej wyliczanki (możesz wymyślić też własną – im bardziej szalona lub kreatywna, tym lepiej) pozwoli Ci szybciej zapamiętać prawidłową kolejność przypadków. A przy okazji, może być pierwszą w Twoim życiu mnemotechniką, jakiej użyjesz podczas wiedzieć Mnemotechniki to różne techniki, wykorzystujące wyobraźnię oraz kreatywność w procesie uczenia się. Ich celem jest ułatwianie i przyspieszanie zapamiętywania, a także odtwarzania poznanych informacji. Mnemotechnikami mogą być na przykład wszelkiego rodzaju wierszyki, wyliczanki, łańcuchy skojarzeń, mapy pamięci, obrazki czy haki pamięciowe. Mianownik Mianownik to podstawowa forma rzeczownika, przymiotnika, zaimka i liczebnika. Odpowiada na pytanie kto? lub co? Żeby sobie ułatwić zadanie, warto zadać sobie pytanie pomocnicze: kto to jest? lub co to jest? Dzięki temu łatwo odróżnisz go od biernika: Kto to jest? Mama Kto to jest? Nieznajomy Co to jest? Pies Co to jest? MiłośćDobrze wiedzieć Jeśli w zdaniu rzeczownik występuje w mianowniku, często pełni funkcję podmiotu. Nie jest to jednak reguła. Spójrz bowiem na zdanie: Mateusz to jest mój brat. Jak widać, dwa rzeczowniki występują tutaj w mianowniku, ale tylko jeden z nich jest podmiotem (Mateusz). Dopełniacz Dopełniacz stosujemy w zdaniach przeczących lub informujących o przynależności lub celu. Odpowiada na pytania kogo? czego? Tu również możesz nieco ułatwić sobie sprawę, dopowiadając do pytania końcówkę kogo nie ma lub czego nie ma? Spójrz na przykłady: Kogo nie ma? Mamy Kogo nie ma? Nieznajomego Czego nie ma? Psa Czego nie ma? Miłości Celownik Trzeci przypadek, czyli celownik odpowiada na pytania komu? oraz czemu? Zazwyczaj stosujemy go w momentach, kiedy mowa jest o kierowaniu swojej aktywności wyrażonej czasownikiem ku komuś lub czemuś (np. dawaniu komuś/czemuś, przyglądaniu się komuś/czemuś). Dla ułatwienia możesz dodać do pytania właśnie czasownik przyglądać: komu się przyglądam? lub czemu się przyglądam? Komu się przyglądam? Mamie Komu się przyglądam? Nieznajomemu Czemu się przyglądam? Psu Czemu się przyglądam? Miłości Biernik Biernik odpowiada na pytania kogo? co? To chyba najtrudniejszy przypadek, więc warto się skupić – przysparza wiele kłopotów, szczególnie uczniom i obcokrajowcom. Jak pewnie sam zauważyłeś, oba pytania już się pojawiły. Pytanie kogo? w dopełniaczu, a co? w mianowniku. Żeby odróżnić te pytania od pytań z biernika, wystarczy zajrzeć do pytań pomocniczych: kogo widzę? lub co widzę? Kogo widzę? Mamę Kogo widzę? Nieznajomego Co widzę? Psa Co widzę? Miłoś Zapewne widzisz różnicę pomiędzy dopełniaczem, mianownikiem, a biernikiem. Kogo? z dopełniacza ma wersję mamy, natomiast kto? z biernika przyjmuje wersję mamę. Dlaczego? Dlatego, że w domu może nie być mamy (kogo?), ale mogliśmy widzieć mamę (kogo?) w ogrodzie. Narzędnik Narzędnik to dość prosty przypadek. Odpowiada na pytanie kim? czym?, co od razu sugeruje nam końcówkę – nawet bez pytania pomocniczego. Jeśli masz jednak z tym problem, możesz dodać sobie do niego końcówkę: z kim idę? lub z czym idę? Z kim idę? Z mamą Z kim idę? Z nieznajomym Z czym idę? Z psem Z czym idę? Z miłością Inne przykłady zdań z narzędnikiem to: Pojechałam samochodem do sklepu (czym pojechałam?) Będę odpoczywać pod namiotem (pod czym będę odpoczywać?) Miejscownik Chociaż jest niemal bratem bliźniakiem narzędnika, to znacznie różni się od niego. Miejscownik odpowiada na podobne pytania, ale z przedrostkiem o. Jego pytania brzmią: o kim? o czym? Pamiętaj, że o zawsze musi się tu pojawić – inaczej mamy do czynienia z narzędnikiem. Dla ułatwienia można skorzystać z pytań pomocniczych: o kim mówię? oraz o czym mówię? O kim mówię? O mamie O kim mówię? O nieznajomym O czym mówię? O psie O czym mówię? O miłości Wołacz Wołacz to bardzo specyficzny przypadek. To ten najmniej wścibski krasnoludek – nie odpowiada na żadne pytanie. Partykułą, która pomaga w jego rozpoznaniu jest o!. Nie jest jednak tym samym, co o z miejscownika. Wołacz jest raczej grzecznym zwrotem. Niestety stosowany jest stosunkowo rzadko; często błędnie na jego miejscu korzystamy bowiem z mianownika. Sam zobacz: O mamo O nieznajomy O psie O miłości Wciąż nie odróżniasz go od innych przypadków? Przeanalizuj poniższe przykłady zdań z wołaczem: Doroto, podaj mi książkę. Babciu, może zrobię ci herbatę? Natychmiast oddaj mi mój plecak, Olgo. Polsko, tyś moją ojczyzną! Panie profesorze, nie miałem o tym pojęcia. O ile w podniosłych, literackich wypowiedziach zwykle używa się wołacza, o tyle w codziennych sytuacjach pierwsze zdanie z przykładów, częściej brzmi: Dorota, podaj mi książkę. Natychmiast oddaj mi mój plecak, wiedzieć W sytuacjach oficjalnych (np. mailach biznesowych lub na uczelni) należy umieć prawidłowo korzystać z odmiany rzeczowników w wołaczu. Odmiana rzeczownika przez przypadki Nietrudno się domyślić, że wszystkie powyższe przykłady były przykładami odmiany rzeczownika. To rzeczownik jest bowiem podstawową częścią mowy, która podlega deklinacji. Każdy rzeczownik odmienia się inaczej – co więcej wyróżniamy różne rodzaje (męski, żeński i nijaki) oraz liczby (pojedynczą i mnogą). W tabelce poniżej przedstawiliśmy odmianę przez przypadki kilku rzeczowników różnych rodzajów w liczbie pojedynczej: Przypadek Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki Mianownik (kto? co?) dom/nauczyciel szyba/dama krzesło/dziecko Dopełniacz (kogo? czego?) domu/nauczyciela szyby/damy krzesła/dziecka Celownik (komu? czemu?) domowi/nauczycielowi szybie/damie krzesłu/dziecku Biernik (kogo? co?) dom/nauczyciela szybę/damę krzesło/dziecko Narzędnik (kim? czym?) domem/nauczycielem szybą/damą krzesłem/dzieckiem Miejscownik (o kim? o czym?) domu/nauczycielu szybie/damie krześle/dziecku Wołacz (o!) Dom!/nauczycielu! Szybo!/Damo! Krzesło! Dziecko! Poniżej znajdziesz z kolei odmianę rzeczowników w liczbie mnogiej. Tutaj są jedynie dwa rodzaje: Przypadek Rodzaj męskoosobowy Rodzaj niemęskoosobowy Mianownik (kto? co?) domy/nauczyciele szyby/damy Dopełniacz (kogo? czego?) domów/nauczycieli szyb/dam Celownik (komu? czemu?) domom/nauczycielom szybom/damom Biernik (kogo? co?) domy/nauczycieli szyby/damy Narzędnik (kim? czym?) domami/nauczycielami szybami/damami Miejscownik (o kim? o czym?) domach/nauczycielach szybach/damach Wołacz (o!) Domy!/nauczyciele! Szyby!/Damy! Odmiana przymiotnika przez przypadki Przez przypadki nie odmieniają się jednak wyłącznie rzeczowniki. Wszak to właśnie przymiotniki nadają życiu smaku – wzbogacają rzeczowniki o cechy. Każdy przymiotnik będzie odmieniał się przez przypadki w zależności od tego, jaki rzeczownik określa. Zanim przejdziemy do przykładów zdań, zobacz na tabelę poniżej: Przypadek Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki Mianownik (kto? co?) piękny piękna piękne Dopełniacz (kogo? czego?) pięknego pięknej pięknego Celownik (komu? czemu?) pięknemu pięknej pięknemu Biernik (kogo? co?) pięknego (człowieka) piękny (dom) piękną piękne Narzędnik (kim? czym?) pięknym piękną pięknym Miejscownik (o kim? o czym?) pięknym pięknej pięknym Wołacz (o!) Piękny! Piękna! Piękne! A tak wygląda odmiana przymiotników w liczbie mnogiej: Przypadek Rodzaj męskoosobowy Rodzaj niemęskoosobowy Mianownik (kto? co?) piękni piękne Dopełniacz (kogo? czego?) pięknych pięknych Celownik (komu? czemu?) pięknym pięknym Biernik (kogo? co?) Pięknych piękne Narzędnik (kim? czym?) pięknymi pięknymi Miejscownik (o kim? o czym?) pięknych pięknych Wołacz (o!) Piękni! Piękne! W teorii wszystko może wydawać się dosyć skomplikowane. Przejdźmy więc do kilku przykładów z życia wziętych. W poniższych zdaniach pogrubiliśmy rzeczowniki i przymiotniki w odpowiednich przypadkach: Widziałem wczoraj piękną kobietę. (biernik) Kasia bawiła się z małym kotkiem. (narzędnik) Dobry piesku, chodź tutaj. (wołacz) Lubię wracać do ciepłego domu. (dopełniacz) To jest naprawdę fantastyczny obraz. (mianownik) Oddaj grubemu Michałowi plecak! (celownik) Babia rzadko opowiada nam o wojennych czasach. (miejscownik) Dla osób, które nie odmieniają rzeczowników i przymiotników naturalnie (np. dla obcokrajowców), powyższe przykłady mogą być niezrozumiałym chaosem. Dlaczego bowiem mamy piękną kobietę, ale już pięknego mężczyznę? Dlaczego bawimy się z małym kotkiem, ale już małą owieczką? Dlaczego wracamy do ciepłego domu, ale już do ciepłej sypialni? Na szczęście jest na to zasada. Zasady odmiany przez przypadki Spójrz jeszcze raz na powyższe przykłady. Możemy widzieć piękną kobietę, pięknego mężczyznę i piękne dziecko. Jak zapewne sam już dostrzegłeś, pierwsza część przymiotnika pozostaje niezmienna niezależnie od tego, jaki rzeczownik opisuje. Dzieje się tak dlatego, że każdy wyraz, który podlega deklinacji, składa się z tematu i końcówki. Temat to cześć stała – ona zwykle nie podlega odmianie. Odmienia się wyłącznie końcówka. W słowie piękny temat to właśnie piękn-. Ta część nie podlega odmianie ani przez rodzaje (męski, żeński, nijaki, męskoosobowy czy niemęskoosobowy), ani przez przypadki. Końcówki w rodzaju męskim będą wyglądać natomiast tak: Mianownik: piękn-y Dopełniacz: piękn-ego Celownik: piękn-emu Biernik: piękn-y Narzędnik: piękn-ym Miejscownik: piękn-ym Wołacz: piękn-y Odmiana tego przymiotnika w rodzaju żeńskim: Mianownik: piękn-a Dopełniacz: piękn-ej Celownik: piękn-ej Biernik: piękn-ą Narzędnik: piękn-ą Miejscownik: piękn-ej Wołacz: piękn-a Odmiana tego przymiotnika w rodzaju nijakim: Mianownik: piękn-e Dopełniacz: piękn-ego Celownik: piękn-emu Biernik: piękn-e Narzędnik: piękn-ym Miejscownik: piękn-ym Wołacz: piękn-e Odmiana tego przymiotnika w rodzaju męskoosobowym: Mianownik: piękn-i Dopełniacz: piękn-nych Celownik: piękn-ym Biernik: piękn-ych Narzędnik: piękn-ymi Miejscownik: piękn-ych Wołacz: piękn-i Odmiana tego przymiotnika w rodzaju niemęskoosobowym: Mianownik: piękn-e Dopełniacz: piękn-nych Celownik: piękn-ym Biernik: piękn-ych Narzędnik: piękn-ymi Miejscownik: piękn-ych Wołacz: piękn-e Wyjątki w deklinacji Wydaje się to proste? Przejdźmy zatem do wyjątków. W języku polskim mamy bowiem bardzo dużo wyjątków w deklinacji. Czasem poza końcówką, zmianie ulega również temat. Zwykle taka zmiana spowodowana jest jego brzmieniem lub łatwością wypowiedzenia danego słowa w momencie, gdy ulegnie niewielkiej modyfikacji. Właśnie dlatego zazwyczaj taka zmiana polega jedynie na zastąpieniu jednej głoski inną (na przykład zmiana ł na l). Każdą taką zmianę tematu nazywamy obocznością. Istnieją dwa rodzaje oboczności: spółgłoskowe (taką jest właśnie zmiana ł na l) oraz samogłoskowe (czyli zmiana np. a na e). [w] Każdy temat, w którym podczas odmiany przez przypadki, dochodzi do zmiany brzmienia nazywamy tematem obocznym [/w] Przykładem takiej zmiany głoski jest, chociażby rzeczownik ręka. Zauważ, że w celowniku (czemu się przyglądam?) spółgłoska k zmienia się w c. Mamy więc: przyglądam się ręce. Zobacz odmianę tego słowa przez wszystkie przypadki: Przypadek Odmiana Mianownik (kto? co?) ręk-a Dopełniacz (kogo? czego?) ręk-i Celownik (komu? czemu?) ręc-e Biernik (kogo? co?) ręk-ę Narzędnik (kim? czym?) ręk-ą Miejscownik (o kim? o czym?) ręc-e Wołacz (o!) ręk-o W powyższej tabelce wyraz ręka został odmieniony z wydzieleniem tematu i końcówki myślnikiem. Mamy więc: temat główny: ręk- temat oboczny: ręc- oboczność spółgłoskową: k → c Jeśli zastanawiasz się, w jakiej sytuacji dochodzi do zmiany litery ł na l, zobacz poniższy przykład oboczności: Przypadek Odmiana Mianownik (kto? co?) anioł Dopełniacz (kogo? czego?) anioł-a Celownik (komu? czemu?) anioł-owi Biernik (kogo? co?) anioł-a Narzędnik (kim? czym?) anioł-em Miejscownik (o kim? o czym?) aniel-e Wołacz (o!) aniel-e Tu również temat i końcówka zostały wydzielone. Mamy tu: temat główny: anioł- temat oboczny: aniel- oboczność: samogłoskową o → e oraz oboczność spółgłoskową ł → l.
Rzeczownik odmieniany przez przypadki możemy podzielić na dwie części: temat i końcówkę. 2. Temat to stała dla każdego rzeczownika część wyrazu, która w odmianie się nie zmienia, np. w odmianie rzeczownika Andrzej tematem jest Andrzej: M. Andrzej – ø. D. Andrzej – a.
Rzeczownik odpowiada na pytania: kto? co? – np. tata, Maciek, kot, okno Określa: rzeczy – np. pisak, łóżko, spodnie. obiekty – np. dom, zamek. osoby – np. nauczyciel, fryzjer, Kasia. rośliny – np. trawa, tulipan, brzoza. zwierzęta – np. ryba, koza, wróbelek. zjawiska – np. burza, tęcza, grad. pojęcia abstrakcyjne – np. miłość, żal, złość. Rzeczownik jest odmienną częścią mowy. Odmienia się przez przypadki, liczby ODMIANA RZECZOWNIKA PRZEZ LICZBY Rzeczownik może występować: w liczbie pojedynczej, np. pies, dywan, w liczbie mnogiej, np. psy, dywany. ODMIANA RZECZOWNIKA PRZEZ PRZYPADKI Rzeczownik odmienia się przez przypadki. Odmiana polega na tym, że zmienia się końcówka rzeczownika i pytanie, na które od odpowiada. W języku polskim jest siedem przypadków a każdy z nich ma swoje pytania. PRZYPADEK PYTANIE PRZYKŁAD – liczba pojedyncza PRZYKŁAD – liczba mnoga Mianownik Kto? Co? poduszka, pies, poduszki, psy Dopełniacz Kogo? Czego? (nie ma) poduszki, psa poduszek, psów Celownik Komu? Czemu? (się przyglądam) poduszce, psu poduszkom, psom Biernik Kogo? Co? (Widzę) poduszkę, psa poduszki, psy Narzędnik Z kim? Z czym? (Idę) poduszką, psem poduszkami, psami Miejscownik O kim? O czym? (mówię) poduszce, psie poduszkach, psach Wołacz O! poduszka, pies poduszki, psy KAŻDY RZECZOWNIK MA OKREŚLONY RODZAJ PRZYKŁAD: rodzaj męski ( – (ten) brat, dom rodzaj żeński ( – (ta) dziewczynka, burza rodzaj nijaki ( – (to) dziecko, szczęście RZECZOWNIKI WŁASNE I POSPOLITYCH Rzeczowniki dzielimy na: pospolite (np. przedmioty, miejsca, uczucia,) własne np. imiona, nazwiska, miasta, rzeki, itp. własne– oznaczają konkretną osobę (imię, nazwisko) np.: Basia, Piotr, istotę żyjącą - zwierzę (imię psa, kota, papugi) np.: Azor, Mruczek, Zaza obiekt geograficzny – nazwy mórz np.: Morze Bałtyckie, Morze Jońskie, rzek (np.: Odra, Wisła); jezior (np.: Śniardwe, Mamry); gór (np.: Tatry, Rysy, Kasprowy Wierch) przedmiot martwy (np.: hotel – Marriott) pospolite – oznaczają pewne typy osób, zwierząt, roślin itp., a ich nazwy pisze się małą literą, np. dziewczynka, motyl, tulipan, ocean, rzeka (sam wyraz rzeka bez podania konkretnej nazwy rzeki, jakaś rzeka np. czysta rzeka), jezioro, morze Rzeczowniki własne piszemy wielką literą, a rzeczowniki pospolite małą literą. RZECZOWNIK – TEMAT I KOŃCÓWKA Rzeczownik odmieniany przez przypadki ma dwie części: temat i końcówkę. Temat to stała dla każdego rzeczownika część wyrazu, która w odmianie się nie zmienia, np. w odmianie rzeczownika Agnieszka tematem jest Agniesz: PRZYPADEK PYTANIE TEMAT KOŃCÓWKA Mianownik Kto? Co? Agniesz-ka ka Dopełniacz Kogo? Czego? (nie ma) Agniesz-ki ki Celownik Komu? Czemu? (się przyglądam) Agniesz-ce ce Biernik Kogo? Co? (Widzę) Agniesz-kę kę Narzędnik Z kim? Z czym? (Idę) Agniesz-ką ką Miejscownik O kim? O czym? (mówię) Agniesz-ce ce Wołacz O! Agniesz-ka ka Końcówka to zmieniająca się podczas odmiany część wyrazu, np. w odmianie rzeczownika Agnieszka końcówki są następujące: Mianownik Agniesz-ka Dopełniacz Agniesz-ki Celownik Agniesz-ce Biernik Agniesz-kę Narzędnik Agniesz-ką Miejscownik Agniesz-ce Wołacz Agniesz-ka ZAZNACZANIE KOŃCÓWKI ZEROWEJ W odmianie rzeczownika Andrzej, brak końcówki w Mianowniku liczby pojedynczej Mianownik Andrzej-ø Dopełniacz Andrzej -a Celownik Andrzej -owi Biernik Andrzej -a Narzędnik Andrzej -em Miejscownik Andrzej -u Wołacz Andrzej -u ø - brak końcówki zaznacza się przekreślonym kółkiem. WSKAZYWANIE TEMATÓW OBOCZNYCH. OKREŚLANIE OBOCZNOŚCI Oboczność to wymiana głosek przy odmianie rzeczownika przez przypadki. Tematy oboczne to postać tematu, w których zachodzi wymiana głosek. Najczęstsze oboczności w tematach rzeczowników to wymiana: r : rz np.: mur – murze, ó : o np.: rój – roje, ch : sz np.: mucha – muszka, ą : ę np.: ząb – zęba, k : c np.: kartka – kartce, lub wymiana twardej głoski na miękką g : gi np.: noga – nogi, t : ci np.: chata – chacie. ODMIANA RZECZOWNIKA O NIEREGULARNEJ ODMIANIE Rzeczowniki o odmianie nieregularnej mają inne formy w liczbie pojedynczej, a inne w mnogiej. ODMIANA RZECZOWNIKÓW O NIEREGULARNEJ ODMIANIE PRZYPADEK PYTANIE LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA Mianownik Kto? Co? rok lata Dopełniacz Kogo? Czego? roku lat Celownik Komu? Czemu? rokowi latom Biernik Kogo? Co? rok lata Narzędnik Z kim? Z czym? rokiem latami Miejscownik O kim? O czym? roku latach Wołacz O? roku! lata! PRZYPADEK PYTANIE LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA Mianownik Kto? Co? człowiek ludzie Dopełniacz Kogo? Czego? człowieka ludzi Celownik Komu? Czemu? człowiekowi ludziom Biernik Kogo? Co? człowieka ludzi Narzędnik Z kim? Z czym? człowiekiem ludźmi Miejscownik O kim? O czym? człowieku ludziach Wołacz O? człowieku! ludzie! ODMIANA RZECZOWNIKÓW Z KOŃCUWKĄ -UM Do tej grupy wyrazów należą rzeczowniki rodzaju nijakiego zakończone na -um, które odmieniają się tylko w liczbie mnogiej. PRZYPADEK PYTANIE LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA Mianownik Kto? Co? forum fora Dopełniacz Kogo? Czego? forum forów Celownik Komu? Czemu? forum forom Biernik Kogo? Co? forum fora Narzędnik Z kim? Z czym? forum forami Miejscownik O kim? O czym? forum forach Wołacz O? forum fora PRZYPADEK PYTANIE LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA Mianownik Kto? Co? akwarium akwaria Dopełniacz Kogo? Czego? akwarium akwariów Celownik Komu? Czemu? akwarium akwariom Biernik Kogo? Co? akwarium akwaria Narzędnik Z kim? Z czym? akwarium akwariami Miejscownik O kim? O czym? akwarium akwariach Wołacz O? akwarium akwaria PRZYPADEK PYTANIE LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA Mianownik Kto? Co? liceum licea Dopełniacz Kogo? Czego? liceum liceów Celownik Komu? Czemu? liceum liceom Biernik Kogo? Co? liceum licea Narzędnik Z kim? Z czym? liceum liceami Miejscownik O kim? O czym? liceum liceach Wołacz O? liceum licea PRZYPADEK PYTANIE LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA Mianownik Kto? Co? centrum centra Dopełniacz Kogo? Czego? centrum centrów Celownik Komu? Czemu? centrum centrom Biernik Kogo? Co? centrum centra Narzędnik Z kim? Z czym? centrum centrami Miejscownik O kim? O czym? centrum centrach Wołacz O? centrum centraPrzykłady zastosowania wyrazu: pręt. 1. z nadajnikami i trzymając pręt w wyciągniętych rękach, 2. Sprawisz że przytknę ten pręt. Uczynię cię moją. 3. Jest to długi metalowy pręt, z kołem zębatym. 4.Rzeczownik to odmienna i samodzielna część mowy. Odpowiada na pytania: kto? co? W zdaniu występuje zwykle w roli podmiotu. Rzeczowniki nazywają rzeczy, ludzi, zwierzęta, zjawiska, pojęcia, obiekty. Występują w formach liczby pojedynczej i mnogiej (np. kobieta/kobiety, stół/stoły, dziecko/dzieci, zegar/zegary, jajko/jajka). Mają określony rodzaj gramatyczny. Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki i liczby – to tzw. deklinacja. Każdy z rzeczowników należy do danej grupy deklinacyjnej. Grupy deklinacyjne to wzorce odmiany przez przypadki i liczby. Wyróżnia się siedemnaście takich grup. Ustalenie, do której grupy deklinacyjnej należy dany wyraz, pozwala na ustalenie, jak odmieniać go poprawnie. Rzeczownik - rodzaj gramatyczny Wyróżnia się następujące rodzaje gramatyczne rzeczowników: rodzaj męski To rzeczowniki zakończone na spółgłoskę (np. pies, człowiek, dom) oraz niektóre zakończone na -a lub -o (np. poeta, wujcio). W obrębie rodzaju męskiego wyróżnia się: - rodzaj męskoosobowy - rodzaj męskożywotny - rodzaj męskonieżywotny rodzaj żeński To głównie rzeczowniki zakończone na -a i -i (np. dama, bogini) oraz niektóre zakończone na spółgłoskę (np. miłość). rodzaj nijaki To rzeczowniki zakończone na -o, -e oraz -ę (np. okno, pisklę, pole). Poprawne ustalenie rodzaju gramatycznego, czyli podstawowej formy wyrazu, jest warunkiem poprawnej odmiany przez przypadki. Odmiana rzeczownika przez przypadki Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki. Formy kolejnych przypadków nazywają związki i stosunki, które zachodzą w zdaniu. Mianownik – kto? co? Dopełniacz – kogo? czego? Celownik – komu? czemu? Biernik – kogo? co? Narzędnik – kim? czym? Miejscownik - o kim? o czym? Wołacz Przykładowa odmiana rzeczownika Liczba pojedyncza M. wąż/kobieta/jajko D. węża/kobiety/jajka C. wężowi/kobiecie/jajku B. węża/kobietę/jajko N. wężem/kobietą/jajkiem Ms. wężu/kobiecie/jajku W. wężu/kobieto/jajko Liczba mnoga D. węży (wężów)/kobiet/ jajek C. wężom/kobietom/jajkom B. węże/kobiety/jajka N. wężami/kobietami/jajkami Ms. wężach/kobietach/jajkach W. węże/kobiety/jajkaNiemieckie rodzajniki określają też liczbę danego rzeczownika. Dzięki nim możliwa jest również odmiana rzeczowników przez przypadki. Są więc niezwykle istotnym elementem języka. W języku niemieckim są 3 rodzaje i 3 rodzajniki, które je określają: rodzaj męski – rodzajnik der, rodzaj żeński – rodzajnik die,pies (język polski)[edytuj] wymowa: ?/i, IPA: [pʲjɛs], AS: [pʹi ̯es], zjawiska fonetyczne: zmięk.• i → j ?/i znaczenia: rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy ( zool. Canis familiaris[1], zwierzę domowe; zob. też pies w Wikipedii ( samiec gatunku ( ( środ. łow. samiec lisa lub borsuka[2] rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy lub męskoosobowy ( slang. obraź. policjant[3], żandarm lub milicjant ( daw. gw. więz. ajent policyjny[4] ( pejor. ktoś podły, oszukańczy (epitet wobec mężczyzny) odmiana: ( ( przykłady: ( Pies jest najlepszym przyjacielem człowieka. ( Cyrk Arena nie ukrywa: będą wielbłądy, konie, lamy, alpaki, słoń, osioł, psy[5]. ( Czy to jest pies czy suka? ( Psy stoją na patrolu. składnia: kolokacje: ( pies aportujący • pies asystujący • pies domowy • pies do towarzystwa • pies dowodny • pies gończy • pies łańcuchowy • pies myśliwski • pies obronny • pies opiekun • pies ozdobny • pies pasterski • pies podwórzowy • pies pokojowy • pies policyjny • pies pomocnik • pies pracujący • pies przewodnik • pies rasowy • pies ratownik • pies stróżujący • pies terapeutyczny • pies towarzyszący • pies wodny • pies wyścigowy • pies zaganiający • pies zaprzęgowy • wściekły pies • mieć psa • wyprowadzać psa na spacer • pies gryzie / warczy / szczeka / łasi się / merda ogonem synonimy: ( gw. warsz. skowyr; reg. pozn. kejter; reg. pozn. luńt; reg. białost. sobaka; fraz. czworonożny przyjaciel, stróż domu / domowego ogniska ( pała; neutr. policjant; pot. glina, gliniarz, kulson; żart. smerf ( hind[4], skieł[4] ( szubrawiec, łgarz antonimy: ( kot ( suka hiperonimy: ( zwierzę ( samiec hiponimy: ( kundel • daw. pejor. kundys • rasowiec • brytan • wilczur • sł. kres. podworotnik • kynol. francuski pies dowodny • francuski pies wodny • pies kanaryjski • pies z Majorki • pirenejski pies górski • portugalski pies stróżujący • pies górski z Appenzell • berneński pies pasterski • duży szwajcarski pies pasterski • australijski pies pasterski • afrykański pies na lwy • gładkowłosy pies aportujący • fryzyjski pies wodny • hiszpański pies wodny • portugalski pies wodny • portugalski pies dowodny • romański pies wodny • pies faraona • nagi pies meksykański • nagi pies peruwiański • przen. cerber ( zomol ( arcypies holonimy: ( psiarnia meronimy: wyrazy pokrewne: rzecz. psowate nmos, psiarnia ż, psiarczyk mos, psiarz mos, psica ż, psina ż, psiara ż, psiak mzw, arcypies m, psioczenie n, napsioczenie n zdrobn. piesek mzw, psiaczek mzw, psiątko n, psinka ż, pieseczek mzw, piesunio mzw, pieseł m zgrub. psisko n czas. psioczyć ndk., napsioczyć dk. przym. psi, psowaty, pieski, arcypsi przysł. psio, piesko związki frazeologiczne: być wyszczekanym jak pies • całować psa w nos • czuć się jak zbity pies • dobra psu i mucha • drzeć się jak pies z kotem / gryźć się jak pies z kotem / lubić się jak pies z kotem / zgodzić się jak pies z kotem / żreć się jak pies z kotem / żyć jak pies z kotem[6] • francuski piesek • gadu-gadu, a psy w krupach • jak pies w studni • jak psu z gardła wyjęty / wyciągnięty • lubić jak psy dziada w ciasnej ulicy • łgać jak pies • na psa urok • należy się jak psu buda / należy się jak psu zupa • ni pies, ni bies / ni pies, ni wydra / ni to pies, ni to bies • nie dla psa kiełbasa • odszczekać jak pies / wyszczekać jak pies • pies jebał • pies na baby • pies ogrodnika • pies łańcuchowy Darwina • pies Pawłowa • piesek salonowy • pies tańcował • pies ci mordę lizał • pogoda pod psem • psu na budę • psu oczy sprzedać • psy wojny • schodzić na psy / zejść na psy • srał to pies • tu leży pies pogrzebany • ubić jak psa • w marcu koty, w kwietniu psy, a dopiero w maju my • wierny jak pies • wieszać psy • wyć jak pies do księżyca • wyglądać jak zbity pies • zabierać się jak pies do jeża • zdechł pies zobacz też: przysłowia o psie etymologia: prasł. *pьsъ[7] ( źródłosłów dla pol. Psary[8] uwagi: zob. też pies w Wikicytatach ( gw. M. i W. lp „psi” ( zobacz też: Indeks:Polski - Ssaki ( zobacz też: Indeks:Polski - Rasy psów ( samica psa: suka ( zwykle jest używana deprecjacyjna forma męskozwierzęca tłumaczenia: abazyński: ( ла abchaski: ( ала abenaki: ( adia, alemos aceh: ( asèë afar: ( kuta afrykanerski: ( hond ajmara: ( anu ajnoski: ( レエㇷ゚ (reep), セタ (seta) aklanon: ( ayam albański: ( qen aleucki: ( saglaq, saagla-x̂ algonkiński: ( animosh amharski: ( ውሻ (wəša), ከልብ (kälb) angielski: ( dog arabski: ( كلب m (kalb) arapaho: ( he3 asturyjski: ( perru awarski: ( гьой bambara: ( wulu baskijski: ( txakur; ( txakur ar; ( txakur bengalski: ( কুকুর (kukura), সারমেয় (sāramēẏa) białoruski: ( сабака (sabaka) bośniacki: ( pas m bretoński: ( ki bułgarski: ( куче n (kucze) buruszaski: ( huk cachurski: ( хва cebuano: ( ero chiński standardowy: ( 狗, 犬 (quǎn); ( 公狗 (gōnggǒu) chorwacki: ( pas m czamorro: ( ga'lagu czeczeński: ( жӀаьлин czejeński: ( oeškëso czeski: ( pes m dolnołużycki: ( pjas m duński: ( hund w; ( strissersvin n esperanto: ( hundo estoński: ( koer fenicki: ( 𐤊𐤋𐤁 (klb, kalb) fiński: ( koira francuski: ( chien m friulski: ( čhan m fryzyjski: ( hûn górnołużycki: ( pos, psyk grenlandzki: ( qimmeq gruziński: ( ძაღლი (dzaghli) gudźarati: ( કૂતરું n (kūtaruṁ), કૂતરો m (kūtarō) haitański: ( chen hausa: ( kare hawajski: ( ʻīlio hebrajski: ( כלב m (kelew) hindi: ( कुत्ता m (kuttā) hiszpański: ( perro m, choco m (zach. Argentyna) holenderski: ( hond ido: ( hundo inari: ( peenuv indonezyjski: ( anjing inguski: ( жӏали interlingua: ( can irlandzki: ( madra islandzki: ( hundur m japoński: ( 犬(いぬ) (inu) jawajski: ( asu jidysz: ( הונט m (hunt) joruba: ( aja kabylski: ( aqjun, aydi karelski: ( koira kaszubski: ( tósz m, pies m kataloński: ( gos m keczua: ( allqu, alqo, boliw. alqu; ( china alqo koreański: ( 개 (kae) kornijski: ( ky litewski: ( šuo m łaciński: ( canis m łotewski: ( suns m macedoński: ( куче n, пес m malajski: ( anjing, asu maltański: ( kelb m manx: ( moddey niemiecki: ( Hund m norweski (bokmål): ( hund m nowogrecki: ( σκύλος m, σκυλί n orija: ( କୁକୁର (kukura) ormiański: ( շուն (shun) pali: ( suṇa, suna, sunakha perski: ( سگ (sag) polski język migowy: portugalski: ( cão m; ( cão m północnofryzyjski: ( hün n pruski: ( sunnis m romski: ( rikono m rosyjski: ( собака ż (sobaka), пёс m; ( мент m ruanda: ( imbwa rumuński: ( cîine, câine samoański: ( maile sanskryt: ( कुक्कुर (kukkura), श्वन् (śvan), मण्डल (maṇḍala), मण्डलक (maṇḍalaka), शुनक (śunaka) sardyński: ( cane serbski: ( пас m slovio: ( sobak (собак) słowacki: ( pes słoweński: ( pes m; ( pes m somalijski: ( eey suahili: ( mbwa sycylijski: ( cani m szwedzki: ( hund w, vovve w, jycke w tabasarański: ( хуй tahitański: ( ʻūrī tajski: ( สุนัข ( tatarski: ( et tetum: ( asu tok pisin: ( dok turecki: ( köpek tuvalu: ( kulii / kulī tybetański: ( ཁྱི (khyi) udmurcki: ( пуны ukraiński: ( собака m, пес m umbundu: ( ombwa urdu: ( کتا (kuttā) uzbecki: ( it, kuchuk walijski: ( ci wepski: ( koir węgierski: ( kutya wietnamski: ( chó wilamowski: ( hund włoski: ( cane m; ( cane m zulu: ( inja źródła: ↑ Hasło „Canis familiaris” w: Wikispecies – otwarty, wolny katalog gatunków, Wikimedia. ↑ Hasło „pies” w: Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, red. Halina Zgółkowa, t. 28, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 1994-2005, ISBN 83-900203-3-5, s. 324. ↑ Maciej Czeszewski, Słownik polszczyzny potocznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, ISBN 83-01-14631-1, ISBN 978-83-01-14631-3, s. 231. ↑ 4,0 4,1 4,2 Słowniczek gwary więziennej, „Język Polski” nr 10/1913, s. 297. ↑ Tychy i Mysłowice: NIE dla cyrków ze zwierzętami na nic, cyrki przyjeżdżają. ↑ Włodzimierz Wysoczański, Opozycja homo – animal z perspektywy reguł postępowania (na materiale frazemów wybranych języków), „Acta Universitatis Wratislaviensis” no 2282, Język a Kultura, t. 16, Wrocław 2001, s. 84. ↑ Janusz Strutyński, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, wyd. dziewiąte, Wydawnictwo Tomasz Strutyński, Kraków 2002, s. 33. ↑ Hasło „Psary” w: Maria Malec, Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, ISBN 83-01-13857-2, s. 201. pies (język angielski)[edytuj] wymowa: IPA: /paɪz/ ?/i znaczenia: rzeczownik, forma fleksyjna ( lm od: pie odmiana: przykłady: składnia: kolokacje: synonimy: antonimy: hiperonimy: hiponimy: holonimy: meronimy: wyrazy pokrewne: rzecz. pie związki frazeologiczne: etymologia: uwagi: źródła: pies (język hiszpański)[edytuj] wymowa: IPA: [pjes] ?/i znaczenia: rzeczownik, forma fleksyjna ( lm od: pie odmiana: przykłady: składnia: kolokacje: synonimy: antonimy: hiperonimy: hiponimy: holonimy: meronimy: wyrazy pokrewne: związki frazeologiczne: etymologia: uwagi: źródła: pies (język kaszubski)[edytuj] wymowa: znaczenia: rzeczownik, rodzaj męski ( zool. pies odmiana: przykłady: składnia: kolokacje: synonimy: antonimy: hiperonimy: hiponimy: holonimy: meronimy: wyrazy pokrewne: związki frazeologiczne: etymologia: uwagi: źródła:LcOZ7.
